In elke nieuwsbrief vertelt een collega over zijn of haar werkzaamheden en de ervaringen met het kantoor. In deze nieuwsbrief is het woord aan senior advocaat Suzanne Zuidam.
“Ik voel energie en passie voor het gebied waarin ik werkzaam ben. Dat vlammetje wordt nog steeds aangewakkerd.”

Wie: Suzanne Zuidam
Functie: senior advocaat
Werkt bij STIJL Advocaten sinds: 1 september 2018
STIJL in drie woorden: sociaal, kundig en betrokken

Waarom STIJL?
“Na zeven jaar bij een ander advocatenkantoor gewerkt te hebben, was ik toe aan een nieuwe uitdaging. Toen ik de vacature van STIJL las, besloot ik te solliciteren. Ik zag dat ik bij dit nichekantoor meer het accent op projectontwikkeling kon gaan leggen, en dat was helemaal wat ik zocht. Ook het feit dat de verhouding mannelijke en vrouwelijke advocaten mooi in balans was, sprak me aan. Eenmaal aangenomen merkte ik al snel dat STIJL een goede werkgever is, met veel aandacht en zorg voor het personeel. Een warm bad. Dat gevoel is na drie jaar ongewijzigd gebleven.”

Onderweg met STIJL
“Ook op andere vlakken bleek solliciteren de juiste keuze te zijn geweest. De uitdaging die ik zocht, heb ik gevonden. STIJL is klein, maar zeer specialistisch. We doen op kennisniveau niet onder voor de grote kantoren. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik in het diepe gegooid werd. De deur van partners en collega’s stond altijd open. Nog steeds. Zelf probeer ik ook goed benaderbaar te zijn. Door te sparren, te horen hoe ieder op een eigen manier tegen zaken aankijkt, krijg ik nieuwe inzichten. Mijn spectrum is verbreed. De laatste jaren heb ik vooral mijn contracteervaardigheden wat meer kunnen aanscherpen.”

Resultaat met STIJL
“Doordat we bij STIJL een aantal bestuursrechtadvocaten in huis hebben, heb ik meer kennis opgedaan van het publiek recht. Wat een voordeel is bij de projectontwikkelingsdossiers waar dit soort elementen vaak samen komen. Ik hou van grote, complexe dossiers, waar een beroep wordt gedaan op mijn creatieve vermogen. Ook is het mooi om zaken te behandelen waar de belangen in geld misschien niet zo groot zijn, maar waarbij ik op persoonlijk vlak wel veel voor de cliënt kan betekenen. Ik voel energie en passie voor het gebied waarin ik werkzaam ben. Dat vlammetje wordt nog steeds aangewakkerd.”

Tekst: Iris Stam
Foto: Bettina Traas

Wie: Marinke Steenhuis, oprichter van adviesbureau SteenhuisMeurs

Hoe kunnen we Nederland opnieuw uitvinden? Als architectuurhistoricus houdt Marinke Steenhuis zich bezig met de lange lijn van de cultuurhistorie naar het nu. Ze adviseert overheden en de vastgoedwereld bij de herontwikkeling van gebouwen en gebieden.

Als volk hebben we acht eeuwen lang bewust of onbewust roofbouw gepleegd op het landschap, stelt Marinke Steenhuis. “We hebben het ontwaterd, we hebben er veen uitgehaald en met turf hebben we mede onze welvaart gefinancierd. Vanwege die goedkope brandstof konden we rijk worden. Een parallel zien we in de 20e eeuw in Groningen met de gaswinning. We hebben dus twee eeuwen op de pof met brandstof kunnen leven. En daarmee, aanvankelijk onbewust, onze leefwereld beschadigd. Nu hebben we afscheid genomen van turf, en als het goed is ook van gas. Dus nu pas normaliseren we als land, naar een situatie die eigenlijk normaal is, namelijk dat je niet ergens een gasbel hebt. En daar kunnen wij maar heel moeilijk aan wennen want we krijgen met kraptes te maken. Dat gasgeld heeft namelijk heel veel gefinancierd; van de rijkswegen tot de gezondheidszorg tot het onderwijs. Dat kunnen we nu niet meer betalen. Met onze bodemschatten financierden wij, zonder dat we daar veel oog voor hadden, de werkelijke kosten van de verzorgingsstaat.”

Met haar adviesbureau SteenhuisMeurs, dat ze samen met restauratiearchitect Paul Meurs oprichtte, leverde ze onlangs de landschapsbiografie van het Groene Hart op, in opdracht van het Bestuurlijk Platform Groene Hart. Steenhuis: “Dit gebied is een NOVI-gebied, wat betekent dat het in de nieuwe nationale omgevingsvisie een focusgebied is. De nieuwe Omgevingswet zit vast aan de NOVI. Er komt hier heel veel samen qua problematiek: de bodem is er de afgelopen 400 jaar soms wel 4 meter gedaald. Daarnaast is er verzilting, de urgentie van zon- en windenergie, de stikstofproblematiek en het is economisch het hart van Nederland, met de vier grote steden eromheen. De vraag is niet óf het landschap gaat veranderen, maar hoe, en op welke manier opgaven elkaar kunnen versterken in plaats van dat je een optelsom van deeloplossingen krijgt.”

Over het Nederlandse landschap als geheel en het vestigingsklimaat, zegt ze: “De vraag die we ons moeten stellen is: wat voor land, en met welke mensen daarin, willen we zijn? We moeten misschien ons menszijn naar elkaar opnieuw uitvinden. Wellicht het ouderwetse woord solidariteit weer eens wakker schudden. Er zijn momenten dat ik mij afvraag: wat is er gebeurd de afgelopen vijftien jaar? Zoveel sectoren, op het drinkwater na, zijn in handen gekomen van al dan niet buitenlandse investeerders. Ook wijzelf zijn verkocht, via onze data. Wat hebben we zelf nog om over te beslissen? Dat vind ik best een beangstigende gedachte.”

Er is dus urgentie. SteenhuisMeurs roept op om de problematiek integraal op te pakken. “Dit vergt een manier van omdenken, van alle partijen. Maar we moeten het kunnen. Denk maar terug aan 1953, toen een paar weken na de watersnoodramp de Deltacommissie en de Deltawet een feit waren. Kom daar nu maar eens om. En dat zeg ik niet met verwijt of heimwee, maar er is wel daadkracht nodig. Nederland heeft een lange traditie van sterke overheidsplanning. Dat liep tot 2008, toen minister Dekker het ging decentraliseren. Sindsdien hebben we geen Rijksvisies meer en wijst het Rijk ook geen plekken meer aan waar iets moet gebeuren. Met het NOVI-gebeuren herneemt het Rijk de regie. Het is nog schoorvoetend en het moet allemaal met de regio worden uitgewerkt, maar het is een begin. Ik ben benieuwd hoe het zich zal ontwikkelen omdat je ziet dat ook (lokale) bestuurders er langzamerhand niet meer omheen kunnen. Zie de besluitvorming over het datacentrum in Zeewolde.”

De bevlogen cultuurhistoricus, die bij projecten regelmatig films over haar projecten maakt, heeft gelukkig nog wel vertrouwen: “Mijn insteek is altijd om ontwikkelingen niet op slot te zetten, maar om ruimte voor verandering zichtbaar te maken. Dat kan vanuit herinneringen, vanuit de geschiedenis, vanuit een lange lijn van toen naar nu. Als gebouwen of gebieden worden geladen met nieuwe betekenis, kunnen zij er sociaal, cultureel en economisch weer lang tegenaan. Als de kaders helder zijn, kan de speelruimte verrassend groot zijn.”

Tekst: Maaike Staffhorst
Foto: Kees Hummel

Cliënt: Prodeon
Sinds wanneer cliënt van STIJL Advocaten: 2006
Uitgelichte zaak: Windmolenpark Rijnwoude

In deze nieuwsbrief belichten we 2006, het startjaar van STIJL Advocaten. Klant van het eerste uur was Prodeon, een bedrijf in duurzame energieprojecten dat in 2004 werd opgericht. Directeur Arjun van Merkerk en Taco Hovius blikken terug op hun samenwerking bij de zaak Rijnwoude. Het had flink wat voeten in aarde voordat de turbines van dit windpark gebouwd konden worden….

Prodeon is betrokken bij diverse initiatieven voor windenergie en biogas. De missie van het Zwolse bedrijf is het leveren van een bijdrage aan de verduurzaming van de energievoorziening in Nederland, met de focus op windenergie op het land. De eerste twee molens werden in 2005 gerealiseerd in het Zuid-Hollandse Zoeterwoude, langs de A4 tussen Leiden en Den Haag. Het project werd omarmd door de inwoners van de gemeente in het Groene Hart van Nederland. Arjun van Merkerk, directeur van Prodeon, vertelt: “Mensen waren enthousiast, diverse schoolklassen uit de omgeving gingen zelfs een kijkje nemen bij de windturbines.”
Heel anders liep het bij de vier exemplaren die de duurzame ontwikkelaar daarna wilde neerzetten in Rijnwoude, langs de N11, nabij Alphen aan den Rijn. Maar daarover straks meer. We beginnen dit verhaal met de klik tussen Prodeon met STIJL Advocaten.

Daarom STIJL: begrijpelijke uitleg en krachtige pleidooien
Arjun van Merkerk leerde Taco Hovius in 2004 kennen, toen deze als jurist bij Loyens & Loeff werkte en in die hoedanigheid onder meer Prodeon bediende. Arjun van Merkerk: “In 2006 belde Taco Hovius mij, om te vertellen dat hij met een aantal collega’s voor zichzelf ging beginnen. Of Prodeon zin had om mee te gaan. Mijn twee compagnons en ik hoefden niet lang na te denken. We waren erg tevreden en wilden dan ook graag verder met het kantoor dat de naam STIJL Advocaten zou krijgen.”
Over de samenwerking met specifiek Taco Hovius zegt Arjun van Merkerk: “We begrijpen elkaar. Taco’s stijl spreekt me aan. Hij kan moeilijke dingen eenvoudig uitleggen. Zowel aan mij als cliënt, als in de rechtszaal.”
Taco Hovius reageert enthousiast op de opsteker die Arjun van Merkerk hem geeft. “Bedankt!”
Arjun van Merkerk vervolgt: “Veel advocaten beginnen meteen heel inhoudelijk een juridisch doorwrocht stuk voor te dragen. Maar de kunst is om bij een pleidooi juist het bredere perspectief te schetsen. En van daaruit de problematiek in te duiken. Dat kan Taco als geen ander.”

De rol van STIJL: onderhandelen en afspraken vastleggen
Taco Hovius deed dit onder meer bij de zaak Rijnwoude, waar vanuit de lokale bevolking veel weerstand was tegen het windmolenpark dat Prodeon wilde gaan ontwikkelen. Arjun van Merkerk: “De argumenten waren vervuiling van het uitzicht en mogelijke slagschaduw en geluidsoverlast. Er kwam zelfs een politieke partij: GWR, wat staat voor Geen Windmolens in Rijnwoude. De twee gemeenteraadsleden verzamelden 1.700 bezwaarschriften met handtekeningen tegen de bouwvergunning.”
Taco Hovius: “Wat ik opmerkelijk vond was dat Rijnwoude en Zoeterwoude hemelsbreed tien kilometer uit elkaar liggen. En dat de meningen in een klein gebied zo uiteen konden lopen. In mijn pleidooi voor de Raad van State heb ik dat meegenomen. Ik begon met een gedichtje dat een meisje over de turbines in Zoeterwoude had geschreven: ‘Tip, tap, top, windmolens zijn top!’. Natuurlijk was dat geen juridisch argument, maar ik wilde het belang van duurzame energie benadrukken en laten zien dat er in een dorp op een steenworp afstand van Rijnwoude wél veel draagvlak voor de turbines was.”
En zo waren er meer elementen die de zaak Rijnwoude complex maakten. Van de hoogte van de bouwleges tot de onderhandelingen met de vijf grondeigenaren, die stroef verliepen. Arjun van Merkerk: “Juridische hulp van STIJL bij het goed vastgelegd krijgen van de afspraken was daarbij zeer welkom.”

Onderweg met STIJL: creatieve risicodekking
Het niet-onherroepelijk zijn van de vergunning was in het dossier Rijnwoude een belangrijk thema. Taco Hovius: “De provincie bleek het beleid rond het windpark wel in het huis-aan-huisblad en op de website gepubliceerd te hebben, maar niet in het provincieblad. En dat is een wettelijk voorschrift. De Raad van State zei: ‘Sorry, streep erdoor. Dit beleid was echter gebruikt om de vergunning af te geven. Prodeon mocht wel bouwen, maar zolang de discussie over de vergunning nog niet definitief was beslist, liep de bank een risico. Er was in theorie een kans dat de bouwvergunning vernietigd zou worden.”
Arjun van Merkerk: “Wij hebben het opgelost door een verzekering af te sluiten, die het risico af zou dekken. Als de vergunning vernietigd zou worden, zou de assurantiemaatschappij de bank terugbetalen. Het was een toer om een verzekeraar vinden die het aandurfde, STIJL heeft ons daarbij uitstekend geassisteerd. De kosten voor de verzekering vielen gelukkig mee. En de bank ging akkoord.”
Taco Hovius: “Het was een heel creatieve oplossing, die niet vaak voor komt. In Amerika gebeurt het vaker, maar in Nederland was het volgens mij de eerste keer bij de bouw van windturbines.”

Resultaat met STIJL: draaiende turbines en een groeiend bedrijf
Uiteindelijk werd de vergunning in 2010 onherroepelijk. De bouw van windpark Rijnwoude was al eerder gestart, in 2006. Voordat het zover was speelde er nog een andere kwestie: de archeologische. Arjun van Merkerk: “Bij grondboringen, die wettelijk verplicht zijn, stuitten de onderzoekers op visbotjes en aardewerk, uit 2500 voor Christus. Een van de windturbines zou er niet mogen komen. Het leek een drama, maar uiteindelijk vonden we een praktische oplossing en werden de vondsten geconserveerd. De betreffende windturbine mochten we van de provincie en de gemeente verplaatsten. De kosten, die voor rekening van Prodeon kwamen, hebben we uiteindelijk weten te beperken.”
Wat ging er door Arjun van Merkerk heen toen hij hoorde over de opgravingen? Hij lacht, zegt dan: “Ik dacht: hmmm, interessant…”
Hij vervolgt: “Nu vind ik het mooi. De geschiedenis van Rijnwoude is door de vondst herschreven. Het was daarvoor niet bekend dat er zo vroeg al mensen in het gebied woonden. De opgravingen zijn uiteindelijk naar museum Archeon in Alphen aan den Rijn gebracht.”
Arjun van Merkerk besluit het interview met een sprong naar het nabije verleden: “De windparken in Zoeterwoude en Rijnwoude waren cruciaal voor de basis van Prodeon. Nadat ze beide in 2007 draaiden had ons bedrijf een bepaalde inkomstenstroom, waardoor de onderneming verder kon groeien en zich ook kon gaan richten op biogas. De ondersteuning van STIJL is daarbij van grote waarde geweest.”

Meer dan een juridische samenwerking
Ook op sportief gebied was er een klik tussen Arjun van Merkerk en Stijl Advocaten. Arjun van Merkerk: “In 2011 heb ik met een team van fietsmaten de Tour for Life gereden, een 8-daagse fietstocht van de Italiaanse en Franse Alpen via Luxemburg en de Ardennen naar de Cauberg in Limburg. We zamelden op deze manier geld in voor Artsen zonder Grenzen. STIJL Advocaten was een van de sponsors, waarvoor opnieuw hartelijk dank! Graag wil ik dit weetje opnemen in het artikel, omdat het typerend is voor de relatie tussen Taco en mij.

Tekst: Iris Stam
Foto: Prodeon

In elke nieuwsbrief interviewen we een collega over werken bij STIJL. Dit keer vertelt senior advocaat Wouter den Harder over zijn ervaringen. “Ik krijg veel tijd en ruimte om zaken juridisch goed uit te zoeken en doortimmerde stukken te schrijven. Dat is voor mij heel veel waard.”

Wie: Wouter den Harder
Functie: senior advocaat
Werkt bij STIJL Advocaten sinds: 1 juni 2014
STIJL in drie woorden: professioneel, open en vriendelijk

Waarom STIJL?
“Zeven jaar geleden maakte ik via Vincent van Oijen kennis met STIJL. Vincent en ik werkten eerder samen bij een ander advocatenkantoor. Vincent kende STIJL-partner Michiel van Driel van vroeger en besloot contact te leggen. Vervolgens gooide hij voor mij een balletje op: ‘Kunnen jullie wellicht nog iemand gebruiken? Mijn oud-collega Wouter is een goede, hij houdt van vastgoed en procederen. Kan hij ook eens komen praten?’ Vincent beval me warm aan. Dat maakte dat ik redelijk onbevangen naar de Poeldijkstraat ging. Truke, Taco en Michiel waren tijdens het sollicitatiegesprek open, vrolijk en geïnteresseerd, maar ze stelden ook kritische vragen. Zo beoordeelden ze of ik wel echt in het team paste. Volkomen terecht natuurlijk.”

Onderweg met STIJL
“Werken bij STIJL geeft mij veel plezier. Ons kantoor werkt op hoog niveau en heeft grote en mooie klanten. Ik krijg veel tijd en ruimte om zaken juridisch goed uit te zoeken en doortimmerde stukken te schrijven. Dat is voor mij heel veel waard. Bij mijn vroegere werkgevers moest ik snel werken en was het meer productie. Ik kijk terug op bijzondere zaken. Zoals Van den Boogaard in Venlo, die ik samen met Taco deed. Alle facetten van grote projectontwikkeling kwamen daar aan bod, van de onderhandelingen tot de realisatie van die enorme distributiehallen. Wat ik van cliënten terug hoor is dat ik een vriendelijke, joviale kerel ben. Recht-door-zee en soms ook iets te ongenuanceerd. Deze wereld is bij uitstek een people’s business. Er moet chemie zijn tussen cliënt en advocaat. Net als in de liefde is niet altijd concreet te maken, waar dat precies in zit.”

Resultaat met STIJL
“De vrijheid die ik inmiddels als senior advocaat bij STIJL heb vind ik erg fijn. Zelf contact met de cliënten zoeken en onderhouden, op mijn eigen manier zaken aanvliegen. Mijn eigen strategie kunnen bepalen en niet alles hoeven overleggen. Maar tegelijkertijd weten dat de deur van de partners open staat. Bij moeilijke beslissingen kan ik altijd sparren met Taco, Truke, Michiel en Vincent: ‘Zo sta ik er nu voor, hoe zien jullie dat?’ Dat is prettig. De volgende stap is partner worden. Het is nog een beetje verkennen of dat iets is wat bij mij past. Ik heb twee jonge kinderen, waar ik graag veel tijd aan besteed, nu het nog kan. ‘Recht zo die gaat’, zeg ik altijd in functioneringsgesprekken. Je mag ook gewoon wel eens stilstaan en denken: wat ik nu allemaal heb, daar ben ik hartstikke tevreden mee!”

Tekst: Iris Stam
Foto: Bettina Traas

Wie:  Yvette Watson, oprichter van adviesbureau
PHI Factory

Yvette Watson mag zich de ‘duurzaamste professional’ noemen. Begin deze maand won de oprichter van adviesbureau PHI Factory de ABN AMRO Duurzame 50, zeg maar de jaarlijkse thermometer van de duurzaamheid in de bouw- en vastgoedsector in Nederland. Heeft zij dé oplossing voor het bereiken van een toekomstbestendige leefomgeving?

Eerst even wat cijfers: Nederland moet de komende 10 jaar 55% minder CO₂ uitstoten om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Zo’n 15% van de totale CO₂-uitstoot wordt veroorzaakt door de productie van bouwmaterialen. Daarnaast is 26% van de CO₂-emissie gekoppeld aan energiegebruik door huizen en gebouwen. De bouwsector staat dus voor een enorme uitdaging; om aan de klimaatdoelen te voldoen, moet er écht iets veranderen aan de manier van ontwerpen, bouwen, onderhouden, samenwerken en financieren.

Yvette Watson is er heilig van overtuigd dat bijna alle ondernemers graag willen verduurzamen. “Het is vaak geen kwestie van onwil, maar ze weten simpelweg niet hoe. Een circulaire economie kun je niet in je eentje realiseren. Je bent onderdeel van een keten. Bij het realiseren van duurzame en circulaire ambities van bedrijven komt creativiteit en de wil tot samenwerking kijken. Verduurzamen doe je met elkaar.”

In haar dagelijks leven ondersteunt Watson organisaties bij het realiseren van hun energieneutrale en circulaire ambities voor hun bedrijfsvoering en -gebouw en ontwikkelt ze circulaire concepten voor diverse marktpartijen. “Verduurzaming vertalen naar een dagelijkse praktijk is voor ondernemers vaak ingewikkeld. Ik kijk samen met hen naar hoe bestaande systemen op een duurzame manier kunnen worden veranderd. We brengen alle stakeholders, klanten, partners en leveranciers in kaart en analyseren wat anders zou kunnen. Door naar het geheel te kijken, kun je grotere veranderingen teweeg brengen. Dit vergt van iedereen in het proces innovatiekracht, ketensamenwerking en nieuwsgierigheid. Het is ongelofelijk belangrijk om elkaar uit te dagen, te experimenteren, pilots op te zetten en te onderzoeken wat slimme oplossingen zijn om de oorspronkelijke energievraag van gebouwen fors terug te dringen en de materialen hun waarde te laten behouden.”

Als we de gebouwenvoorraad willen aanpakken, is het volgens Yvette Watson belangrijk om integraal naar de potentie van die gebouwen te kijken. “Het is een gemiste kans een gebouw eerst energieneutraal te maken en daarna pas na te denken over de milieu-impact van de materialen of de maatschappelijke impact die we hadden kunnen maken. Thema’s als klimaatadaptatie, natuur-inclusief, materiaalslim, gezondheid en welzijn, inclusiviteit, sociale cohesie en verbinding zijn minstens zo belangrijk voor een toekomstbestendig gebouwde omgeving.”

Wat ze ook wil benadrukken is dat de transitie naar een duurzame maatschappij vaak technisch wordt benaderd, terwijl we ook duurzame ontwikkelingen op sociaal gebied nodig hebben: “Zonder de keuzes die mensen dagelijks maken, een sterke visie en een aanpak waarin iedereen leiderschap kan tonen komen we er niet.” Dus pleit ze voor samenwerking en vertrouwen om te komen tot waar we naartoe moeten willen werken: “Gebouwen als energiemakers, de longen van de stad, de waterbuffers van onze straten, de tuinen in de lucht, verbinders voor mensen, vol inspiratie en schoonheid. Met misschien wel de uiteindelijke opgave: minder gebouwen, meer kwaliteit en meer ruimte.”

Tekst: Maaike Staffhorst
Foto: Paul de Graaf

Cliënt: de gemeente Eindhoven
Betrokken ambtenaar: Ran Haase, tussen 2007 en 2019 werkzaam als jurist privaatrecht. Zijn huidige functie bij de gemeente Eindhoven is juridisch adviseur recht en ethiek binnen het ruimtelijk domein
Sinds wanneer cliënt van STIJL Advocaten: 2009
Uitgelichte zaak: Eindhoven Doornakkers

Wat doe je als je een brief ontvangt waarin de Europese Commissie je om opheldering vraagt? Het overkwam de gemeente Eindhoven. In 2010 zou onterecht een op maat gesneden vergunning zijn verleend aan een bouwer van vastgoed in de wijk Doornakkers. Ran Haase, destijds jurist privaatrecht, trok in deze complexe zaak op met STIJL-advocaten en met een procesvertegenwoordiger van de Staat der Nederlanden. “Het was juristerij bedrijven op het allerhoogste niveau.”

Lichtstad Eindhoven bruist van de energie. Knappe koppen en innovatieve ontwerpers ontwikkelen er veel verrassends op het gebied van technologie en design. STIJL is er trots op om deze vooruitstrevende gemeente als juridisch dienstverlener op vaste basis te mogen bedienen. Het advocatenkantoor doet dit sinds het winnen van de aanbesteding in 2009. Taco Hovius zegt enthousiast: “In Eindhoven draait het om denken én doen. De stad durft verder te kijken, steekt de nek uit, in het belang van inwoner, bedrijfsleven, maatschappij en milieu. Eindhoven duikt in vraagstukken waar nog niet veel steden zich mee bezig houden. Zelfrijdende auto’s bijvoorbeeld, hoe ga je daar als gemeente mee om? Ik kijk terug op veel interessante zaken, voornamelijk in het aanbestedingentraject. Er was alle ruimte om nieuwe concepten te onderzoeken, deze met de markt te bespreken en uiteindelijk tot mooie juridische samenwerkingsvormen en dito contracten te komen. Bij veel van deze projecten trok ik met veel plezier op met Ran Haase, die tot 2019 als jurist privaatrecht bij de gemeente Eindhoven werkte.”

Daarom STIJL: scherpzinnig, creatief en betrouwbaar
Ran Haase is zeer tevreden over de aanpak en expertise van STIJL Advocaten. “Omdat het als nichekantoor specifiek op vastgoed is gericht, hebben de partners en medewerkers veel verstand van aanbestedingsrecht, huurrecht, vergunningen en publiek recht. Ik waardeer de kennis die in huis is. De scherpzinnigheid en het creatief meedenken op inhoud.”
Over zijn relatie met Taco Hovius zegt hij: “Van begin af aan hebben we een uitstekende band. Waardoor die klik er is, is moeilijk in woorden te vatten. Gevoel speelt een grote rol. Het bijzondere aan de verhouding cliënt en advocaat is dat deze is gebaseerd op vertrouwelijkheid. Ik weet dat ik Taco alles kan vertellen en dat ik op zijn geheimhouding kan rekenen.”

De rol van STIJL: inzoomen op juridische details
Taco Hovius vertelt wat hij zo sterk vindt aan Ran Haase: “Ran stelt kritische vragen. Dat daagt mij uit, als advocaat. Prettig is ook dat hij een probleem binnen de gemeente van verschillende kanten kan belichten, bijvoorbeeld vanuit het politieke kader, waardoor ik meer achtergrond krijg. Bij het inzoomen op de juridische details van een project kan ik die elementen wel of niet meenemen in mijn advies, of er wel of niet op doorvragen.”
Ran Haase: “Onze samenwerking is heel ontspannen en gelijkwaardig. Bij een zaak zetten we samen de lijn uit. Vanuit die strategie richt Taco zich op het juridische en ik me op het bestuurlijke. Belangrijk is dat Taco de bestuurlijke context weet te vertalen naar zijn juridische advisering. Die mix werkt goed. Soms gaan we er bij onderhandelingen stevig in, een andere keer doen we het juist rustig aan en moeten we diplomatiek zijn.”
Dat laatste was het geval toen de gemeente Eindhoven op het matje werd geroepen door de Europese Commissie, vanwege een maatwerkvergunning die onterecht, zonder aanbesteding, in 2010 aan een bouwer van vastgoed in de wijk Doornakkers zou zijn verleend. Het was de eerste grote zaak die Ran Haase en Taco Hovius samen deden.

Onderweg met STIJL: op zoek naar de essentie van een concessie
De ogen van de twee mannen beginnen te twinkelen als ze aan het concessievraagstuk terugdenken, dat zich uitspon over enkele jaren en dat liep tot het Europees Hof in Luxemburg. Ran Haase: “Taco, Truke den Uyl-Slagter en ik werkten in deze zaak samen met de jurist van Buitenlandse Zaken, die optrad als procesvertegenwoordiger voor de Staat der Nederlanden. Het was juristerij bedrijven op het allerhoogste niveau, vergelijkbaar met de Champions League in de voetbalwereld.”
Taco Hovius: “Omdat Europa zo divers is, zijn veel dingen in het Europees Recht niet uitgekristalliseerd. Het gaat om principes, principes die je toepast op een casus, die uiteindelijk concretere regels moeten opleveren.”
Ran Haase: “Het werken in een Europese context is altijd uitdagend en erg leuk om te doen. Aan de ene kant heb je te maken met Europese wetgeving die vanuit een Europees perspectief uitgelegd moet worden. Aan de andere kan dien je op te komen voor de belangen van de lokale overheid zoals een gemeente. In ons geval, elf jaar geleden, stond het aanbestedingsrecht nog redelijk in de kinderschoenen, het was nog lang niet zo doorontwikkeld als het nu is. Dit was één van de eerste grote neus-in-de-boter-zaken. We zochten uit wat de essentie van een concessie is, we maakten analyses en verzamelden voorbeelden. En in de discussies hielden we elkaar scherp. Samenwerking in optima forma. Echt smullen!”

Resultaat met STIJL: zegevieren in Luxemburg
Taco Hovius: “Uiteindelijk wonnen we de zaak op de ratione temperis, een rechtsregel die al bestond, maar die nog niet expliciet was toegepast op de oude en de nieuwe Europese richtlijn in het aanbestedingsrecht.”
Ran Haase licht toe: “Op het moment dat de zaak Doornakkers zich in pre contentieuze fase bevond – de periode waarin de gemeente Eindhoven en het Ministerie van Binnenlandse Zaken de vragen van de Europese Commissie over de aanbesteding moesten beantwoorden – werkte de Europese Commissie met zowel de oude als de nieuwe richtlijn, er werd telkens gewisseld. Pas later, bij de formele ingebrekestelling, werd duidelijk voor de nieuwe richtlijn gekozen, die eind 2012 was ingevoerd.”
Taco Hovius: “De gemeente Eindhoven sloot het contract met de bouwer in 2010, op basis van de oude richtlijn. Bij de zitting in Luxemburg hebben wij aangedragen dat toekomstig recht niet kan worden toegepast op een beslissing die in het verleden werd genomen.”
Ran Haase: “Op dat formele punt hebben we gewonnen. Dus niet op de substantiële inhoud van het concessievraagstuk. Dat vond ik op zich wel jammer. De Europese rechtsontwikkeling zou erbij gebaat zijn geweest als er een inhoudelijke uitspraak van de rechter op tafel zou hebben gelegen. Maar al met al was het een mooie ervaring. Soms zijn er in je carrière zaken waar je het tien jaar later nog over hebt.”
Taco Hovius: “Ja, het was mooi om naar het Europees Hof te mogen. En het moment dat we de argumentatielijn voor de ratione temperis vonden… dat was echt memorabel!”

Tekst: Iris Stam
Foto: Bettina Traas

Cliënt: Raymond Hoogwegt van Neddex Vastgoed N.V.
Sinds wanneer cliënt van STIJL Advocaten: 2009
Uitgelichte zaak: uitbreiding retailpark Ekkersrijt

Neddex is gespecialiseerd in de aankoop en het beheer van commercieel vastgoed in Nederland en Duitsland. Een aanzienlijk deel van dit vastgoed bestaat uit perifere detailhandelsvestigingen (PDV’s) en grootschalige detailhandelsvestigingen (GDV’s). Zoals de winkels die het bedrijf verhuurt op retailpark Ekkersrijt, aan de rand van Son en Breugel, nabij Eindhoven. In 2013 had de gemeente plannen om extra winkelruimte in dit gebied te creëren. Een slechte timing, vond Neddex-directeur Raymond Hoogwegt. Samen met STIJL-partner Michiel van Driel ging hij het bestuursrechtelijke gevecht aan.

Neddex Vastgoed N.V. is gevestigd in Rotterdam, in een stijlvol monumentaal pand. In het kantoor, met uitzicht op de Maas, begroeten Raymond Hoogwegt en Michiel van Driel elkaar enthousiast, met een inmiddels geheel ingeburgerde Corona-boks. De twee leerden elkaar in 2009 kennen, via een andere cliënt van STIJL Advocaten. Sindsdien hebben de mannen – beiden gedreven professionals en gemakkelijke praters – geregeld overleg. Raymond Hoogwegt waardeert de korte lijnen met het Amsterdamse nichekantoor, hij weet dat hij Michiel van Driel altijd kan benaderen. Hij vertelt: “Zo’n vast aanspreekpunt is erg prettig, ik krijg daardoor niet telkens te maken met een nieuwe jurist die zich moet verdiepen in mijn dossier, zoals bij grote firma’s geregeld het geval is. De werkwijze van STIJL scheelt tijd en geld. Al meer dan tien jaar ben ik uiterst tevreden over de samenwerking. Ik ben onder de indruk van de vakkennis van Michiel. Hij is thuis in alle facetten waar wij bij Neddex mee te maken hebben.”

Daarom STIJL: actuele kennis van bestuursrecht
De vastgoedondernemer en oud-vastgoedbankier vervolgt: “Als belegger moet ik risico’s signaleren en kansen benutten. Ik ben zelf ook juridisch onderlegd. Maar bestuursrecht is echt een vak apart. Daar moet je helemaal in zitten, alle jurisprudentie bijhouden. Het ontbreekt mij aan tijd om dat te doen. Het is dus zaak om goede contacten te hebben met een partij die volledig ingelezen is. Waar ik terecht kan voor een quick scan, uitgebreid advies of een procedure.”
Dat laatste was onder meer het geval in 2013, in de zaak met de gemeente Son en Breugel. Raymond Hoogwegt: “Het winkelcomplex op Ekkersrijt, nabij Eindhoven, is een mooi project dat Neddex al twintig jaar in eigendom heeft. Zo huurt De Donjon Meubelen bij ons, een regionaal en koninklijk onderscheiden familiebedrijf dat al meer dan een eeuw actief is. Deze winkel zit in het deel dat we ‘De Woonburcht’ noemen. Ons complex, naast IKEA, meet bijna achtduizend vierkante meter. Ekkersrijt is overigens geen traditionele woonboulevard, maar meer een retailpark, of home en living center zoals de gemeente het graag noemt, waar ook zogenaamde bruin- en witgoedwinkels, horeca en fastfoodformules gevestigd zijn, zoals onze klanten Platte TV en Burger King.”

De rol van STIJL: belangen verdedigen
Wat speelde er acht jaar geleden precies? Raymond Hoogwegt: “De gemeente was van plan om 25.000 vierkante meter extra winkelruimte te realiseren op Ekkersrijt. Op zich stonden we daar niet negatief tegenover. De consument heeft behoefte aan ruimte, aan makkelijk parkeren, aan doelgericht inkopen doen en aan goede producten tegen scherpe prijzen van category killers, zoals de Mediamarkt. De kracht van detailhandel aan de rand van de stad is clustering van dergelijke activiteiten.”
Michiel van Driel vult aan: “PDV en GDV hebben overal in Nederland groot draagvlak onder de lokale bevolking. Wethouders doen geregeld de grootste moeite om een populaire winkelformule binnen te halen. Vaak is er echter weinig oog voor de belangen van ondernemers die al in het gebied gevestigd zijn. Een ordentelijk ondernemersklimaat is voor deze winkeliers van groot belang. In het geval van Ekkersrijt was het prima dat de gemeente er wat meters bij wilde doen. Maar dit waren er echt veel te veel op het verkeerde moment.”

Onderweg met STIJL: traineren door procederen
Raymond Hoogwegt: “Het gerucht ging ook dat de projectontwikkelaar aan de al op Ekkersrijt gevestigde bedrijven trok. In ons geval ook Kwantum, die 2.700 vierkante meter van ons huurde. Maar bovenal was ik niet blij met de timing van de bouwplannen, zo net na de euro- en retailcrisis van 2011 en 2012. Een onzekere periode, omdat de economie zich net aan het herstellen was.”
Michiel van Driel: “Er restte ons niet anders dan het aanwenden van rechtsmiddelen.”
Raymond Hoogwegt: “In het bestuursrecht draait het om offensief en defensief. Soms is het voor mij als vastgoedondernemer heel hinderlijk als ik te maken krijg met belanghebbenden die hun mening geven over uitbreidingsplannen. Maar soms weet ik mezelf in die positie te plaatsen. In de zaak van Ekkersrijt richtten Michiel van Driel en ik ons niet alleen op oneerlijke concurrentie en op het benaderen van onze huurders door de projectontwikkelaar, maar maakten we daarnaast bezwaar tegen de toename van verkeersstromen naar het nieuw te ontwikkelen winkelgebied. Door het indienen van bezwaar, werd de gemeente genoodzaakt om de uitbreiding van het nieuwe winkelgebied nog eens goed tegen het licht te houden en te heroverwegen. Omdat de gemeente voet bij stuk hield, hebben we de uitbreiding vervolgens bij de bestuursrechter aangevochten.”

Resultaat met STIJL: verlies blijkt winst te zijn
Michiel van Driel licht de aanpak toe: “Je probeert zo’n zaak natuurlijk te winnen, maar vaak is dat niet mogelijk. Dat neemt niet weg dat procederen zinvol kan zijn, al is het maar omdat procederen tot vertraging kan leiden en de tijd in je voordeel kan uitpakken. En door te procederen kan er soms alsnog ruimte ontstaan voor een minnelijke regeling.”
Raymond Hoogwegt: “Je moet in het bestuursrecht vaak eerst een vuist maken om serieus genomen te worden.”
De bezwaren werden uiteindelijk door de Raad van State verworpen. De ontwikkelaar kon gaan bouwen en zijn afspraken met Kwantum handen en voeten geven. Toch beschouwden de Neddex-directeur en Michiel van Driel het bestuursrechtelijke gevecht niet als verloren. Raymond Hoogwegt besluit: “Het aardige is dat we na het procederen twee of drie jaar verder waren. De economie was daardoor in een andere fase terechtgekomen. Toen het winkeloppervlak van Kwantum eind 2015 vrijkwam, konden we die meters vrij snel verhuren aan de vernieuwende winkelformules Lamp en Licht en Platte TV. Bij die laatste winkelketen kunnen consumenten niet alleen grote televisies maar ook grote barbecues kopen. Echt geweldig. Het is een plek waar vooral mannen graag komen.” De Rotterdamse entrepreneur lacht. “Achteraf gezien ben ik blij dat de zaken in 2013 zijn gelopen zoals ze zijn gelopen.”

Tekst: Iris Stam