In elke nieuwsbrief interviewen we een collega over werken bij STIJL. Dit keer vertelt senior advocaat Wouter den Harder over zijn ervaringen. “Ik krijg veel tijd en ruimte om zaken juridisch goed uit te zoeken en doortimmerde stukken te schrijven. Dat is voor mij heel veel waard.”

Wie: Wouter den Harder
Functie: senior advocaat
Werkt bij STIJL Advocaten sinds: 1 juni 2014
STIJL in drie woorden: professioneel, open en vriendelijk

Waarom STIJL?
“Zeven jaar geleden maakte ik via Vincent van Oijen kennis met STIJL. Vincent en ik werkten eerder samen bij een ander advocatenkantoor. Vincent kende STIJL-partner Michiel van Driel van vroeger en besloot contact te leggen. Vervolgens gooide hij voor mij een balletje op: ‘Kunnen jullie wellicht nog iemand gebruiken? Mijn oud-collega Wouter is een goede, hij houdt van vastgoed en procederen. Kan hij ook eens komen praten?’ Vincent beval me warm aan. Dat maakte dat ik redelijk onbevangen naar de Poeldijkstraat ging. Truke, Taco en Michiel waren tijdens het sollicitatiegesprek open, vrolijk en geïnteresseerd, maar ze stelden ook kritische vragen. Zo beoordeelden ze of ik wel echt in het team paste. Volkomen terecht natuurlijk.”

Onderweg met STIJL
“Werken bij STIJL geeft mij veel plezier. Ons kantoor werkt op hoog niveau en heeft grote en mooie klanten. Ik krijg veel tijd en ruimte om zaken juridisch goed uit te zoeken en doortimmerde stukken te schrijven. Dat is voor mij heel veel waard. Bij mijn vroegere werkgevers moest ik snel werken en was het meer productie. Ik kijk terug op bijzondere zaken. Zoals Van den Boogaard in Venlo, die ik samen met Taco deed. Alle facetten van grote projectontwikkeling kwamen daar aan bod, van de onderhandelingen tot de realisatie van die enorme distributiehallen. Wat ik van cliënten terug hoor is dat ik een vriendelijke, joviale kerel ben. Recht-door-zee en soms ook iets te ongenuanceerd. Deze wereld is bij uitstek een people’s business. Er moet chemie zijn tussen cliënt en advocaat. Net als in de liefde is niet altijd concreet te maken, waar dat precies in zit.”

Resultaat met STIJL
“De vrijheid die ik inmiddels als senior advocaat bij STIJL heb vind ik erg fijn. Zelf contact met de cliënten zoeken en onderhouden, op mijn eigen manier zaken aanvliegen. Mijn eigen strategie kunnen bepalen en niet alles hoeven overleggen. Maar tegelijkertijd weten dat de deur van de partners open staat. Bij moeilijke beslissingen kan ik altijd sparren met Taco, Truke, Michiel en Vincent: ‘Zo sta ik er nu voor, hoe zien jullie dat?’ Dat is prettig. De volgende stap is partner worden. Het is nog een beetje verkennen of dat iets is wat bij mij past. Ik heb twee jonge kinderen, waar ik graag veel tijd aan besteed, nu het nog kan. ‘Recht zo die gaat’, zeg ik altijd in functioneringsgesprekken. Je mag ook gewoon wel eens stilstaan en denken: wat ik nu allemaal heb, daar ben ik hartstikke tevreden mee!”

Tekst: Iris Stam
Foto: Bettina Traas

Wie:  Yvette Watson, oprichter van adviesbureau
PHI Factory

Yvette Watson mag zich de ‘duurzaamste professional’ noemen. Begin deze maand won de oprichter van adviesbureau PHI Factory de ABN AMRO Duurzame 50, zeg maar de jaarlijkse thermometer van de duurzaamheid in de bouw- en vastgoedsector in Nederland. Heeft zij dé oplossing voor het bereiken van een toekomstbestendige leefomgeving?

Eerst even wat cijfers: Nederland moet de komende 10 jaar 55% minder CO₂ uitstoten om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Zo’n 15% van de totale CO₂-uitstoot wordt veroorzaakt door de productie van bouwmaterialen. Daarnaast is 26% van de CO₂-emissie gekoppeld aan energiegebruik door huizen en gebouwen. De bouwsector staat dus voor een enorme uitdaging; om aan de klimaatdoelen te voldoen, moet er écht iets veranderen aan de manier van ontwerpen, bouwen, onderhouden, samenwerken en financieren.

Yvette Watson is er heilig van overtuigd dat bijna alle ondernemers graag willen verduurzamen. “Het is vaak geen kwestie van onwil, maar ze weten simpelweg niet hoe. Een circulaire economie kun je niet in je eentje realiseren. Je bent onderdeel van een keten. Bij het realiseren van duurzame en circulaire ambities van bedrijven komt creativiteit en de wil tot samenwerking kijken. Verduurzamen doe je met elkaar.”

In haar dagelijks leven ondersteunt Watson organisaties bij het realiseren van hun energieneutrale en circulaire ambities voor hun bedrijfsvoering en -gebouw en ontwikkelt ze circulaire concepten voor diverse marktpartijen. “Verduurzaming vertalen naar een dagelijkse praktijk is voor ondernemers vaak ingewikkeld. Ik kijk samen met hen naar hoe bestaande systemen op een duurzame manier kunnen worden veranderd. We brengen alle stakeholders, klanten, partners en leveranciers in kaart en analyseren wat anders zou kunnen. Door naar het geheel te kijken, kun je grotere veranderingen teweeg brengen. Dit vergt van iedereen in het proces innovatiekracht, ketensamenwerking en nieuwsgierigheid. Het is ongelofelijk belangrijk om elkaar uit te dagen, te experimenteren, pilots op te zetten en te onderzoeken wat slimme oplossingen zijn om de oorspronkelijke energievraag van gebouwen fors terug te dringen en de materialen hun waarde te laten behouden.”

Als we de gebouwenvoorraad willen aanpakken, is het volgens Yvette Watson belangrijk om integraal naar de potentie van die gebouwen te kijken. “Het is een gemiste kans een gebouw eerst energieneutraal te maken en daarna pas na te denken over de milieu-impact van de materialen of de maatschappelijke impact die we hadden kunnen maken. Thema’s als klimaatadaptatie, natuur-inclusief, materiaalslim, gezondheid en welzijn, inclusiviteit, sociale cohesie en verbinding zijn minstens zo belangrijk voor een toekomstbestendig gebouwde omgeving.”

Wat ze ook wil benadrukken is dat de transitie naar een duurzame maatschappij vaak technisch wordt benaderd, terwijl we ook duurzame ontwikkelingen op sociaal gebied nodig hebben: “Zonder de keuzes die mensen dagelijks maken, een sterke visie en een aanpak waarin iedereen leiderschap kan tonen komen we er niet.” Dus pleit ze voor samenwerking en vertrouwen om te komen tot waar we naartoe moeten willen werken: “Gebouwen als energiemakers, de longen van de stad, de waterbuffers van onze straten, de tuinen in de lucht, verbinders voor mensen, vol inspiratie en schoonheid. Met misschien wel de uiteindelijke opgave: minder gebouwen, meer kwaliteit en meer ruimte.”

Tekst: Maaike Staffhorst
Foto: Paul de Graaf

Cliënt: de gemeente Eindhoven
Betrokken ambtenaar: Ran Haase, tussen 2007 en 2019 werkzaam als jurist privaatrecht. Zijn huidige functie bij de gemeente Eindhoven is juridisch adviseur recht en ethiek binnen het ruimtelijk domein
Sinds wanneer cliënt van STIJL Advocaten: 2009
Uitgelichte zaak: Eindhoven Doornakkers

Wat doe je als je een brief ontvangt waarin de Europese Commissie je om opheldering vraagt? Het overkwam de gemeente Eindhoven. In 2010 zou onterecht een op maat gesneden vergunning zijn verleend aan een bouwer van vastgoed in de wijk Doornakkers. Ran Haase, destijds jurist privaatrecht, trok in deze complexe zaak op met STIJL-advocaten en met een procesvertegenwoordiger van de Staat der Nederlanden. “Het was juristerij bedrijven op het allerhoogste niveau.”

Lichtstad Eindhoven bruist van de energie. Knappe koppen en innovatieve ontwerpers ontwikkelen er veel verrassends op het gebied van technologie en design. STIJL is er trots op om deze vooruitstrevende gemeente als juridisch dienstverlener op vaste basis te mogen bedienen. Het advocatenkantoor doet dit sinds het winnen van de aanbesteding in 2009. Taco Hovius zegt enthousiast: “In Eindhoven draait het om denken én doen. De stad durft verder te kijken, steekt de nek uit, in het belang van inwoner, bedrijfsleven, maatschappij en milieu. Eindhoven duikt in vraagstukken waar nog niet veel steden zich mee bezig houden. Zelfrijdende auto’s bijvoorbeeld, hoe ga je daar als gemeente mee om? Ik kijk terug op veel interessante zaken, voornamelijk in het aanbestedingentraject. Er was alle ruimte om nieuwe concepten te onderzoeken, deze met de markt te bespreken en uiteindelijk tot mooie juridische samenwerkingsvormen en dito contracten te komen. Bij veel van deze projecten trok ik met veel plezier op met Ran Haase, die tot 2019 als jurist privaatrecht bij de gemeente Eindhoven werkte.”

Daarom STIJL: scherpzinnig, creatief en betrouwbaar
Ran Haase is zeer tevreden over de aanpak en expertise van STIJL Advocaten. “Omdat het als nichekantoor specifiek op vastgoed is gericht, hebben de partners en medewerkers veel verstand van aanbestedingsrecht, huurrecht, vergunningen en publiek recht. Ik waardeer de kennis die in huis is. De scherpzinnigheid en het creatief meedenken op inhoud.”
Over zijn relatie met Taco Hovius zegt hij: “Van begin af aan hebben we een uitstekende band. Waardoor die klik er is, is moeilijk in woorden te vatten. Gevoel speelt een grote rol. Het bijzondere aan de verhouding cliënt en advocaat is dat deze is gebaseerd op vertrouwelijkheid. Ik weet dat ik Taco alles kan vertellen en dat ik op zijn geheimhouding kan rekenen.”

De rol van STIJL: inzoomen op juridische details
Taco Hovius vertelt wat hij zo sterk vindt aan Ran Haase: “Ran stelt kritische vragen. Dat daagt mij uit, als advocaat. Prettig is ook dat hij een probleem binnen de gemeente van verschillende kanten kan belichten, bijvoorbeeld vanuit het politieke kader, waardoor ik meer achtergrond krijg. Bij het inzoomen op de juridische details van een project kan ik die elementen wel of niet meenemen in mijn advies, of er wel of niet op doorvragen.”
Ran Haase: “Onze samenwerking is heel ontspannen en gelijkwaardig. Bij een zaak zetten we samen de lijn uit. Vanuit die strategie richt Taco zich op het juridische en ik me op het bestuurlijke. Belangrijk is dat Taco de bestuurlijke context weet te vertalen naar zijn juridische advisering. Die mix werkt goed. Soms gaan we er bij onderhandelingen stevig in, een andere keer doen we het juist rustig aan en moeten we diplomatiek zijn.”
Dat laatste was het geval toen de gemeente Eindhoven op het matje werd geroepen door de Europese Commissie, vanwege een maatwerkvergunning die onterecht, zonder aanbesteding, in 2010 aan een bouwer van vastgoed in de wijk Doornakkers zou zijn verleend. Het was de eerste grote zaak die Ran Haase en Taco Hovius samen deden.

Onderweg met STIJL: op zoek naar de essentie van een concessie
De ogen van de twee mannen beginnen te twinkelen als ze aan het concessievraagstuk terugdenken, dat zich uitspon over enkele jaren en dat liep tot het Europees Hof in Luxemburg. Ran Haase: “Taco, Truke den Uyl-Slagter en ik werkten in deze zaak samen met de jurist van Buitenlandse Zaken, die optrad als procesvertegenwoordiger voor de Staat der Nederlanden. Het was juristerij bedrijven op het allerhoogste niveau, vergelijkbaar met de Champions League in de voetbalwereld.”
Taco Hovius: “Omdat Europa zo divers is, zijn veel dingen in het Europees Recht niet uitgekristalliseerd. Het gaat om principes, principes die je toepast op een casus, die uiteindelijk concretere regels moeten opleveren.”
Ran Haase: “Het werken in een Europese context is altijd uitdagend en erg leuk om te doen. Aan de ene kant heb je te maken met Europese wetgeving die vanuit een Europees perspectief uitgelegd moet worden. Aan de andere kan dien je op te komen voor de belangen van de lokale overheid zoals een gemeente. In ons geval, elf jaar geleden, stond het aanbestedingsrecht nog redelijk in de kinderschoenen, het was nog lang niet zo doorontwikkeld als het nu is. Dit was één van de eerste grote neus-in-de-boter-zaken. We zochten uit wat de essentie van een concessie is, we maakten analyses en verzamelden voorbeelden. En in de discussies hielden we elkaar scherp. Samenwerking in optima forma. Echt smullen!”

Resultaat met STIJL: zegevieren in Luxemburg
Taco Hovius: “Uiteindelijk wonnen we de zaak op de ratione temperis, een rechtsregel die al bestond, maar die nog niet expliciet was toegepast op de oude en de nieuwe Europese richtlijn in het aanbestedingsrecht.”
Ran Haase licht toe: “Op het moment dat de zaak Doornakkers zich in pre contentieuze fase bevond – de periode waarin de gemeente Eindhoven en het Ministerie van Binnenlandse Zaken de vragen van de Europese Commissie over de aanbesteding moesten beantwoorden – werkte de Europese Commissie met zowel de oude als de nieuwe richtlijn, er werd telkens gewisseld. Pas later, bij de formele ingebrekestelling, werd duidelijk voor de nieuwe richtlijn gekozen, die eind 2012 was ingevoerd.”
Taco Hovius: “De gemeente Eindhoven sloot het contract met de bouwer in 2010, op basis van de oude richtlijn. Bij de zitting in Luxemburg hebben wij aangedragen dat toekomstig recht niet kan worden toegepast op een beslissing die in het verleden werd genomen.”
Ran Haase: “Op dat formele punt hebben we gewonnen. Dus niet op de substantiële inhoud van het concessievraagstuk. Dat vond ik op zich wel jammer. De Europese rechtsontwikkeling zou erbij gebaat zijn geweest als er een inhoudelijke uitspraak van de rechter op tafel zou hebben gelegen. Maar al met al was het een mooie ervaring. Soms zijn er in je carrière zaken waar je het tien jaar later nog over hebt.”
Taco Hovius: “Ja, het was mooi om naar het Europees Hof te mogen. En het moment dat we de argumentatielijn voor de ratione temperis vonden… dat was echt memorabel!”

Tekst: Iris Stam
Foto: Bettina Traas