Vrijwel alle bedrijven hanteren bij het aangaan van overeenkomsten algemene voorwaarden; in de volksmond ook wel ‘de kleine lettertjes’ genoemd. In geval van een geschil, wordt er nogal eens een beroep gedaan op algemene voorwaarden. Voor een succesvol beroep op algemene voorwaarden is noodzakelijk dat de desbetreffende algemene voorwaarden tussen partijen van toepassing zijn en dat die algemene voorwaarden niet vernietigbaar zijn. Het meest verstrekkende verweer tegen een beroep op algemene voorwaarden is dan ook dat deze niet van toepassing dan wel vernietigbaar zijn. Hoe zit het ook alweer precies met de toepasselijkheid en vernietigbaarheid van de algemene voorwaarden? Mede gezien de recente rechtspraak en wijzigingen in de wet met betrekking tot dit onderwerp is het onderstaande overzicht van de huidige stand van zaken zeer bruikbaar.
Wat zijn algemene voorwaarden?
Een algemene voorwaarde in de zin van de wet is een beding, dat niet de kern van de overeenkomst aangeeft en dat is bestemd om in meerdere overeenkomsten te worden opgenomen. Mondelinge bedingen kwalificeren niet als algemene voorwaarden, omdat daarvan niet kan worden gezegd dat die zijn bestemd om in meerdere overeenkomsten te worden opgenomen. Voorbeelden van algemene voorwaarden in de bouw zijn de UAV, de UAV-GC en de DNR. Ook de algemene bepalingen behorend bij een ROZ huurovereenkomst, kwalificeren als algemene voorwaarden in de zin van de wet.
Wanneer zijn algemene voorwaarden van toepassing?
Algemene voorwaarden komen tot stand door aanbod en aanvaarding hiervan door de partijen die een overeenkomst sluiten. Dit betekent concreet dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn nadat een offerte (het aanbod) – waarin de algemene voorwaarden van toepassing zijn verklaard – door de wederpartij is aanvaard. Essentieel is dat in de offerte staat vermeld dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn. Een voorbedrukte tekst op het briefpapier van de offerte, waarin staat dat de algemene voorwaarden van toepassing zijn, is voldoende. Daarentegen is de enkele toezending van de algemene voorwaarden zonder dat daarnaar een verwijzing is gemaakt in de offerte onvoldoende.
Voor toepasselijkheid van de algemene voorwaarden is niet vereist dat de wederpartij de inhoud van de algemene voorwaarden kende. Relevant is slechts of de wederpartij de gelding van de algemene voorwaarden als geheel heeft aanvaard. Let op dat indien u in de hoedanigheid van wederpartij een offerte wilt aanvaarden, maar andere algemene voorwaarden van toepassing wilt laten zijn, de toepasselijkheid van de in de offerte genoemde algemene voorwaarden uitdrukkelijk van de hand dient te wijzen. Aanvaarding van de offerte leidt anders – ook indien u bij uw opdrachtbrief heeft verwezen naar andere algemene voorwaarden – tot toepasselijkheid van de in de offerte genoemde algemene voorwaarden.
Voor de goede orde: de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden leidt niet per definitie tot een succesvol beroep op die algemene voorwaarden! Er kan immers een mogelijkheid tot vernietiging van die algemene voorwaarden bestaan.
Wanneer zijn algemene voorwaarden vernietigbaar?
Een ‘grote onderneming’ in de zin van artikel 6:235 BW (kenmerk: openbaarmaking jaarrekening of ten minste 50 werknemers) kan een beding in de algemene voorwaarden niet vernietigen. Teneinde een nagenoeg vergelijkbaar resultaat te bereiken kan zij wel een rechter vragen het beding buiten toepassing te laten verklaren. Indien het beding naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, kan een rechter daartoe overgaan. Opgemerkt zij dat rechters bij een dergelijke vordering terughoudend dienen te zijn, zodat dit in de praktijk niet vaak gebeurt.
Op grond van de wet kan een wederpartij die geen ‘grote ondernemer’ is in de zin van artikel 6:235 BW in twee gevallen een beding in algemene voorwaarden vernietigen. Ten eerste, als dat beding onredelijk bezwarend is. Voor overeenkomsten met consumenten geeft de wet een opsomming van bedingen die onredelijk bezwarend zijn (de zogenaamde zwarte en grijze lijst). Deze lijsten zijn niet van toepassing op overeenkomsten met niet-consumenten, maar kunnen wel invloed uitoefenen bij de toetsing van de open norm. Ten tweede, als de wederpartij geen redelijke mogelijkheid heeft gehad om van de inhoud van de algemene voorwaarden kennis te nemen.
Het bieden van een redelijke mogelijkheid tot kennisneming algemene voorwaarden
Wettelijk uitgangspunt (artikel 6:234 BW) is dat de gebruiker van algemene voorwaarden verplicht is deze voor of bij het sluiten van de overeenkomst aan de wederpartij ter hand te stellen. Alleen als dat redelijkerwijs niet mogelijk is, kan de gebruiker ermee volstaan om de wederpartij te informeren over de vindplaats van die voorwaarden en mee te delen dat die voorwaarden op verzoek zullen worden toegezonden. Dit dient overigens wel vóór de totstandkoming van de overeenkomst te gebeuren.
Sinds de meeste recente wetswijziging (inwerkingtreding 1 januari 2012) volgt uit de wet dat de gebruiker van algemene voorwaarden ook aan haar informatieverplichting voldoet, indien hij “de voorwaarden overeenkomstig de in artikel 6:230 c voorziene wijze heeft verstrekt”. Artikel 6:230 c BW (de implementatie van de Europese dienstenrichtlijn) schrijft voor op welke wijze dienstverleners bepaalde informatie kenbaar moeten maken aan hun afnemers. Deze regel is minder strikt dan de in artikel 6:234 BW voorgeschreven wijze van terhandstelling van algemene voorwaarden en is dus gunstiger voor gebruikers van algemene voorwaarden. Hoewel de nieuwe tekst van artikel 6:234 BW deze wijze van toepassing lijkt te verklaren op alle gebruikers van algemene voorwaarden, is onduidelijk of deze wijze van verstrekken van algemene voorwaarden ook daadwerkelijk van toepassing is op alle gebruikers van algemene voorwaarden of alleen is voorbehouden aan dienstverleners. De rechtspraak zal dit moeten uitwijzen.
Nieuw is voorts dat het ter beschikking stellen van algemene voorwaarden thans via de elektronische weg kan geschieden, ook indien de overeenkomst niet via de elektronische weg tot stand is gekomen. In dat geval moet de wederpartij wel uitdrukkelijk hebben ingestemd met de elektronische terhandstelling. Bovendien (i) moet duidelijk zijn welke algemene voorwaarden van toepassing zijn, (ii) moet de wederpartij eenvoudig kennis kunnen nemen van de algemene voorwaarden (een verwijzing naar de homepage van de website van de gebruiker volstaat niet), en (iii) moeten de algemene voorwaarden kunnen worden opgeslagen, zodat deze toegankelijk zijn voor latere kennisneming.
Ons advies
In de praktijk dient zeer voorzichtig met algemene voorwaarden te worden omgegaan. Essentieel is dat duidelijk in de offerte c.q. overeenkomst tot uitdrukking komt dat bepaalde algemene voorwaarden tussen partijen van toepassing zullen zijn. Daarnaast dient aandacht te worden besteed aan de inhoud van de algemene voorwaarden en aan de informatieverstrekking. Een foutje bij – bijvoorbeeld – de uitvoering van de informatieverplichting kan immers leiden tot vernietiging van één of meerdere algemene voorwaarden, waardoor de gebruiker zich er niet meer op kan beroepen.
Bij het sluiten van contracten, ook met partijen waarvan u denkt te mogen veronderstellen dat zij bekend zijn met de algemene voorwaarden die u wenst te gebruiken, adviseren wij om het zekere voor het onzekere te kiezen en de algemene voorwaarden tijdig ter beschikking te stellen aan de wederpartij; bij voorkeur door de desbetreffende algemene voorwaarden daadwerkelijk mee te sturen met de offerte. Indien de overeenkomst via internet of e-mail tot stand komt, kunt u het beste de desbetreffende algemene voorwaarden als pdf- of wordbestand tegelijk met de offerte meesturen.
Het publiceren van de door u gehanteerde voorwaarden op uw website kan een extra service richting uw klanten zijn, maar wij adviseren u zich hier niet tot te beperken. Als u algemene voorwaarden op uw website publiceert en u wilt daarnaar verwijzen, verwijst u dan wel naar de volledige URL van de weblocatie waar de algemene voorwaarden zijn gepubliceerd en niet naar de homepage van uw website, zodat uw klanten daarvan kennis kunnen nemen. Ook is het verstandig om daarbij een link op te nemen, waarmee uw klanten kunnen doorklikken naar een downloadbare versie van de algemene voorwaarden.
Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen via: info@stijladvocaten.nl of 020 346 9980.
Hoewel deze publicatie met grote zorgvuldigheid is samengesteld aanvaardt Stijl B.V. geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit deze uitgave zonder hun medewerking. De aangeboden informatie is bedoeld ter algemene kennisname en kan niet worden beschouwd als advies.