Cliënt: Jan Balk, melkveehouder in Purmer.
Jaren: 2008 tot en met 2020.
Dossier: de bestuursrechtelijke procedures om zes windmolens geplaatst te krijgen.

Het leek zo’n goed idee: zes windmolens in de weilanden waar zijn koeien grazen. Door de onduidelijke, vertragende en later zelfs tegenwerkende opstelling van de gemeente Waterland is het er nooit van gekomen. Samen met Michiel van Driel van STIJL Advocaten kijkt agrariër Jan Balk terug op een project dat meer energie kostte dan het opleverde.

Jan Balk lijkt een vijftiger, maar blijkt al tegen de zeventig te lopen. De juridische uitputtingsslag die twaalf jaar duurde is hem niet aan te zien. STIJL-advocaat Michiel van Driel behartigde de belangen van de melkveehouder uit Purmer. Vorig jaar, in 2020, werd het dossier definitief gesloten. Voor het eerst ontmoeten Jan en Michiel elkaar op een andere plek dan in een kantoor of een gerechtsgebouw. Het interview vindt plaats op de boerderij van Jan. De twee mannen zitten aan de keukentafel. Het raam kijkt uit op de weilanden. Op dit stuk vlakke land, nabij de Gouwzee, heeft de wind vrij spel. Een prachtplek voor de molens die de melkveehouder hier met buren en met de bevlogen journalist Frans Janse wilde plaatsen. Het bleef bij luchtspiegelingen. Jan lijkt op het eerste gezicht rustig en gelaten. Hij neemt een slok van zijn koffie, zegt dan: “Het was een slopende tijd. Door deze slepende zaak is het er nooit van gekomen om de boerderij te moderniseren. Ik had dat willen doen met de opbrengsten van de windmolens. Nu is het te laat om nog te verbouwen. Ik krijg geen geld meer van de bank om te investeren. Iemand van mijn leeftijd, ze lachen me uit. Zuur? Ach, het is niet anders.”

Daarom STIJL: respect afdwingen en een doorbraak forceren

Al in 1997 ontstond bij Jan en zijn buren het idee voor de windmolens. Hij vertelt: “Door Frans Janse, die helemaal in de groene energie zat en al een windmolenproject in Berkhout begeleidde. Er was in die tijd sociaal draagvlak voor windmolens. Ook bij de politiek in de gemeente Waterland. Het bestemmingsplan dat ons project in principe mogelijk zou maken, dateerde al uit 1998. Maar de gemeente kwam maar niet met een definitief besluit. De buren haakten in 2000 af, ze vonden het te lang duren en verkochten hun land aan projectontwikkelaars. Frans en ik gingen door en riepen een paar keer de hulp van de Ombudsman in. We kregen twee keer gelijk maar het zette verder weinig zoden aan de dijk. De volgende stap was een advocaat. We hoopten dat we door het inschakelen van een juridisch expert de gemeente Waterland eindelijk zover zouden krijgen om ‘ja’ of ‘nee’ tegen de windmolens te zeggen.”

Michiel sloot zich in 2008 aan bij STIJL Advocaten. Hij vertelt: “Jan was één van de eerste cliënten die ik bij STIJL bediende. Al tien jaar had Jan van de gemeente gehoord dat deze beginselbereid was om windmolens te plaatsen op zijn percelen. De gemeente had daartoe een wijzigingsbevoegdheid in het bestemmingsplan opgenomen. De ‘A’ was gezegd, maar de ‘B’ kwam maar niet.”

Michiel van Driel

De rol van STIJL: flink trekken aan een slepende zaak
Michiel vond het een boeiende zaak, waar hij graag zijn tanden in zette. “Ook al weet je bij dit soort zaken nooit waar het schip strandt. Besluitvorming in het kader van de ruimtelijke ordening is nu eenmaal een politiek-bestuurlijk – en dus in hoge mate onvoorspelbaar – proces, terwijl de regelgeving en het beleid voortdurend aan verandering onderhevig is. Dit op zowel gemeentelijk als provinciaal niveau, en zeker waar het windturbines betreft. Maar bij STIJL lopen wij niet weg voor moeilijke of lastige dossiers. Integendeel, wij zien er juist een uitdaging in om deze waar mogelijk om te buigen tot een winning case of er anders toch nog zoveel mogelijk uit te halen voor de cliënt. Jan Balk beschikte na al die jaren over een dik dossier. Het wachten was op een formeel besluit door de gemeenteraad. Toen het echter bijna zover was, vertrok de gemeentelijke jurist. Dat patroon bleef zich herhalen, drie of vier keer werd een persoon die helemaal in het dossier zat, vervangen door een andere medewerker. Vanaf 2009 ben ik er flink aan gaan trekken.”

Onderweg met STIJL: van bestuursrechtelijk naar civiel
Michiel vervolgt: “Na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2010 kwam er een nieuw coalitieakkoord. Daarin stond dat er in Waterland geen windmolen meer bij mocht komen. Wat volgde waren jarenlange bestuursrechtelijke procedures. Tot drie keer toe gingen we naar de Raad van State om de gemeente Waterland zover te krijgen een wijzigingsplan vast te stellen. Telkens werden de weigeringsbesluiten door de Raad van State vernietigd en kreeg Jan Balk dus gelijk. De Raad van State verwees de zaak telkens terug naar de gemeente, maar die bleef vanwege het coalitieakkoord voet bij stuk houden. Na de derde uitspraak veranderde de gemeente de spelregels, door in een nieuw bestemmingsplan de wijzigingsbevoegdheid te schrappen. Hierdoor was de gemeenteraad niet langer bevoegd een wijzigingsplan voor de windmolens vast te stellen. Ook de provincie had ondertussen zijn verordening aangepast. Het zat er dus niet meer in om de windmolens vergund te krijgen. We hebben toen het accent van de zaak op financiële genoegdoening gelegd.”

Resultaat met STIJL: vergoeding van gemaakte kosten
Jan: “Frans heeft dit allemaal niet meer meegemaakt, hij overleed in 2013. Vanaf dat moment werkte ik nauw met Michiel samen. Het contact en de steun waren geweldig. Ik voelde me begrepen door hem, het voelde vertrouwd. Als we naar de rechtbank gingen had hij alles tot in de puntjes verzorgd.” De nuchtere Noord-Hollander laat iets meer van zijn emotie zien. “Maar het blijft knagen. Er zijn nu plannen om de molens in het windpark op de dijk bij Marken te gaan uitbreiden. Dat steekt, omdat ze er bij mij in Purmer nooit zijn gekomen.”
Michiel: “Ik begrijp je gevoel van frustratie, Jan.”
Michiel besluit: “Dit dossier zal me altijd bijblijven. Alleen al vanwege de langdurigheid ervan. Maar ook omdat deze zaak blootlegt dat het bestuursrecht ergens tekortschiet. Jan kreeg herhaaldelijk gelijk van de hoogste bestuursrechter, maar uiteindelijk leverde dat geen vergunning op. Wat restte was een financiële compensatie. Daar hebben we Jan zo goed als mogelijk mee geholpen. Maar het is natuurlijk begrijpelijk dat hij liever zijn windmolens had gehad.”

Tekst: Iris Stam
Beeld windmolens: Shutterstock
Foto Michiel van Driel: Bettina Traas